Barn | 12 Tachwedd 2021
Gan
Dr Katie Beverley, Uwch Swyddog Ymchwil (Canolfan Ecodesign), PDR
"Dim ond un neu ddau o broffesiynau sy'n fwy niweidiol na dylunio diwydiannol... trwy greu rhywogaethau gwbl newydd o sbwriel parhaol i dynnu llanast ar y dirwedd, a thrwy ddewis deunyddiau a phrosesau sy'n llygru'r aer yr ydym yn ei anadlu, mae dylunwyr wedi dod yn bobl beryglus... ac mae'r sgiliau sydd eu hangen ar gyfer y gweithgareddau hyn yn cael eu haddysgu yn ofalus i bobl ifanc".
Dyma yw geiriau Victor Papanek yn ei lyfr 'Design for the Real World' a gyhoeddwyd yn 1972 – geiriau sy'n gyfarwydd i filoedd o raddedigion dylunio. Mae'n demtasiwn credu mai dim ond creu mwy o bethau nad oes arnom eu hangen yw diben dylunio modern, o adnoddau nad oes gennym, i chynhyrchu mwy o lygredd nad ydym eu heisiau - ond gall dylunio fod yn gyfrwng pwerus ar gyfer newid cadarnhaol.
Yn 2020, ac fel rhan o Gymrodoriaeth Cyngor Ymchwil y Celfyddydau a'r Dyniaethau bûm yn ymchwilio i rôl dylunio yn y brifysgol wrth gefnogi amcanion sero-net y DU. Fe wnes i ddarganfod cymuned ffyniannus o ymchwilwyr dylunio, ymarferwyr ac addysgwyr, yn enwedig yma ym Met Caerdydd, sy'n rhagweld y newid sero-net fel problem ddylunio ac yn defnyddio eu creadigrwydd i greu atebion arloesol sy'n gadarnhaol i'r hinsawdd. Mae tair nodwedd allweddol eu hymchwil a'u harfer yn eu galluogi i gael yr effaith fwyaf cadarnhaol ar newid yn yr hinsawdd; ond mae pedwerydd yn cyfyngu ar y graddau y gallwn gataleiddio dyfodol mwy cynaliadwy.
Mae dylunio ar gyfer yr hinsawdd yn systemig, nid yw'n canolbwyntio ar y cynhyrchion nad oedd Victor Papanek yn eu hystyried yn bwysig. Mae strategaethau ecoddylunio clasurol yn dal i fod yn bwysig - yn ddiweddar, fe wnaeth Josh James o PDR achub yr allyriadau sy'n gysylltiedig â 40,000 metr ciwbig o ewyn polyethylen celloedd caeedig rhag cael eu gwastraffu drwy ailgynllunio deunydd pacio ar gyfer un o'n cleientiaid masnachol - ond mae cwmpas ymchwil ac arferion dylunio wedi newid dros y blynyddoedd diwethaf i gwmpasu gwasanaethau, prosesau, modelau busnes, systemau a pholisïau ar gyfer pontio sectorau neu ranbarthau cyfan lle mae manteision posibl ymyriadau yn llawer mwy. O gysyniadau model busnes cynnyrch/gwasanaeth ar gyfer Orangebox, trwy wneud y gorau o brosesau dylunio a gweithgynhyrchu cartrefi carbon isel Sevenoaks Modulara gwaith Clwstwr gyda Ffilm Cymru i leihau allyriadau o ddiwydiant ffilm Cymru, i ddatblygu cynllun gweithredu i wneud y sector dylunio cyfan yn yr Alban yn fwy cylchol, mae ein hacademyddion dylunio a'n hymarferwyr yn dechrau newid ar lefel systemau.
Mae pobl bob amser wedi bod wrth galon dull dylunio Met Caerdydd - fel y mae ein Hacademi Fyd-eang mewn Dylunio sy'n Canolbwyntio ar Bobl diweddar yn tystio. Yn nodweddiadol, mae dylunio sy'n canolbwyntio ar bobl wedi ffocysu ar brofiad y person sy'n defnyddio'r cynnyrch neu'n ymgysylltu â'r gwasanaeth; ond mae dylunio ar gyfer Sero-Net yn ei gwneud yn ofynnol i ni ddefnyddio'r un dulliau i ymgysylltu'n ddyfnach ag ystod ehangach o randdeiliaid a'r rhyngweithiadau cymhleth rhyngddynt sy'n arwain at newid system. Fel rhan o brosiect Horizon 2020 PRESTIGE ddiweddar, datblygwyd dull dylunio a fu'n cynnwys rhanddeiliaid ar draws y rhwydwaith gwerth - defnyddwyr terfynol, perchnogion cynnyrch, cyflenwyr cydrannau, gwyddonwyr deunyddiau ac arbenigwyr dylunio er mwyn creu mwy cynaliadwy cynhyrchion a gwasanaethau. Yn y cyfamser, yn Ysgol Reoli Caerdydd, mae'r tîm y tu ôl i Gymunedau Arloesedd Economi Gylchol wedi datblygu rhaglen arloesi sy'n canolbwyntio ar bobl sy'n annog ein cyfranogwyr yn y sector cyhoeddus a'r trydydd sector i gyd-greu atebion cynaliadwy i heriau gwasanaethau cyhoeddus gyda defnyddwyr a'r bobl sy'n gyfrifol am weithredu'r atebion newydd.
Wrth gynllunio ar gyfer Sero-Net, rydym yn llunio newid i gyflwr dymunol ar gyfer y dyfodol lle nad yw gweithgareddau wedi'u dylunio bellach yn cyfrannu at newid yn yr hinsawdd. Yn y dyfodol hwnnw, bydd angen sgiliau gwahanol ar addysgwyr dylunio a ddarperir yn ystod dydd Papanek. Mae'n fraint i ni ym Met Caerdydd gael addysgwyr dylunio sy'n angerddol am ddatblygu ein graddedigion i fod yn addas ar gyfer y dyfodol - ac am rannu eu gwybodaeth gyda phartneriaid rhyngwladol. Yn Ysgol Gelf a Dylunio Caerdydd, mae prosiectau byw yn canolbwyntio ar gynaliadwyedd, fel y prosiect yma gyda D.S. Smith, yn rhoi cyfle i fyfyrwyr gymhwyso eu galluoedd creadigol i broblemau dylunio sy'n mynd y tu hwnt i'r briff dylunio cynnyrch traddodiadol. Yn y cyfamser, drwy fentrau fel yr Ysgol Wcreinaidd-Brydeinig ar Ddylunio ar gyfer Economi Gylchol, mae gan ein myfyrwyr a'n hacademyddion gyfle i weithio ochr yn ochr â phobl mewn gwahanol rannau o'r byd, a dysgu oddi wrthynt, i ddeall dylanwad diwylliannol a daearyddol ffactorau ar faterion yn yr hinsawdd, ac ennill profiad uniongyrchol o'r hyn y mae'n ei olygu i ddylunio atebion lleol i broblemau byd-eang.
Yn amlwg mae llawer i deimlo'n gadarnhaol yn ei gylch. Fodd bynnag, rwy'n teimlo pe bai Victor Papanek yn fyw heddiw y byddai wedi'i ddychryn gan y diffyg cynnydd cymharol yr ydym wedi'i wneud fel proffesiwn yn yr hanner can mlynedd diwethaf. Os ydym am gymryd unrhyw beth fel proffesiwn o COP26, dylai fod yn bryd i ni wneud dylunio ar gyfer yr hinsawdd yn norm, nid yr eithriad.
