Mai 14, 2020
Ysgrifennwyd yr erthygl hon gan yr Athro Keith Morris a Dr Eleftheria Kodosaki o Ysgol Gwyddorau Chwaraeon ac Iechyd Caerdydd ac fe'i cyhoeddwyd yn wreiddiol gan The Conversation.
Dywedir wrthym yn aml i fwyta mwy o ffrwythau a llysiau - ac am reswm da. Mae llawer o'r maetholion a geir mewn ffrwythau a llysiau yn gyfrifol am nifer o fuddion iechyd, yn benodol atal ystod eang o afiechydon, gan gynnwys clefyd y galon a diabetes.
Mae corff cynyddol o dystiolaeth hyd yn oed yn awgrymu y gall fflafonoidau, grŵp o gyfansoddion a geir ym mron pob ffrwyth a llysiau - gan gynnwys te, ffrwythau sitrws, aeron, gwin coch, afalau a chodlysiau - leihau eich risg o ddatblygu canserau penodol, clefyd y galon a strôc. Nawr, mae tystiolaeth ddiweddar hyd yn oed yn awgrymu y gall dietau sy’n uchel mewn fflafonoidau leihau eich risg o glefyd Alzheimer a dementia.
Credir bod fflafonoidau yn lleihau risg canser trwy wneud celloedd canser malaen yn llai abl i rannu a thyfu. Maent hefyd yn gweithredu fel gwrthocsidyddion, a all atal neu arafu difrod i gelloedd a achosir gan foleciwlau ansefydlog. Maent hyd yn oed yn lleihau llid yn y corff, sy'n nodwedd gyffredin mewn llawer o afiechydon cronig. Mae'r rhan fwyaf o'r mecanweithiau hyn yn esbonio'r buddion iechyd a adroddir mewn astudiaethau anifeiliaid neu gelloedd - a gall y data o'r astudiaethau hyn fod yn hynod werthfawr wrth ddeall sut mae fflafonoidau'n gweithio ar y corff dynol hefyd.
Fodd bynnag, nid yw astudiaethau blaenorol sy'n defnyddio modelau anifeiliaid neu gelloedd o reidrwydd yn trosglwyddo i bobl. Mewn bodau dynol, hyd yn oed pan fo dietau yn cynnwys llawer o fflafonoidau, nid yw'r rhain yn cael eu hamsugno'n hawdd i'r perfedd. Mae fflafonoidau hefyd yn anodd eu hastudio gan eu bod yn perthyn i grŵp amrywiol iawn o gyfansoddion cemegol. Ni wyddys llawer am sut maent yn cael eu metaboli ar ôl cael eu bwyta, na'u potensial i fynd i mewn a gweithredu mewn meinweoedd penodol o'r corff, fel yr ymennydd.
Gwyddom yr achosir y clefyd Alzheimer a dementia gan nifer o ffactorau, gan gynnwys geneteg, hanes teulu, heneiddio, ffactorau amgylcheddol, cyflyrau iechyd (yn enwedig gordewdra a diabetes), hil a rhyw. Dyma pam mae rhagweld ac atal y clefyd yn aml yn anodd.
Ond mae sawl astudiaeth yn awgrymu y gall bwyta dietau llawn fflafonoid helpu i reoli rhai o symptomau clefyd Alzeimer, a bod o fudd i allu gwybyddol. Nid yw hyn yn syndod efallai, gan fod Alzheimer a dementia ill dau yn gysylltiedig â chlefydau cronig fel diabetes, clefyd cardiofasgwlaidd, a strôc. Dangoswyd eisoes bod fflafonoidau yn fuddiol wrth reoli ac atal y clefydau hyn.
Hyd yn hyn, mae astudiaethau wedi cael anhawster i nodi pa fflafonoidau sy'n gwneud gwahaniaeth. Ond mae’r astudiaeth ddiweddaraf hon wedi gallu dangos pa fflafonoidau sydd â chysylltiad â risg is o glefyd Alzheimer a dementia.
Alzheimer a Diet
Mae astudiaeth ddiweddar, sy’n un o’r rhai mwyaf manwl hyd yn hyn, wedi canfod bod dietau â llawer o fflafonoidau yn lleihau’r risg o ddatblygu clefyd Alzheimer a mathau eraill o ddementia.
Dilynodd yr ymchwilwyr 2,801 o unigolion rhwng 28 a 62 oed, dros gyfnod o 19.7 blwyddyn. Mesurwyd defnydd cyfranogwyr o fflafonoidau drwyddi draw. Addaswyd y niferoedd hyn hefyd yn ystadegol pe bai cyfranogwyr yn newid faint o fflafonoidau yr oeddent yn eu bwyta ar gyfartaledd yn ystod yr astudiaeth.
Canfu’r ymchwilwyr fod cymeriant dietegol hirdymor uwch o fflafonoidau yn gysylltiedig â risgiau is o glefyd Alzheimer a dementia mewn oedolion Americanaidd. Er nad yw'r astudiaeth yn nodi’r maint penodol o fwydydd sy'n llawn fflafonoidau, neu a oedd grŵp penodol o fflafonoidau yn gysylltiedig â risg is. Fodd bynnag, mae'n dangos bod gan bobl a oedd yn bwyta'r mwyaf o fflafonoidau, risg is o ddatblygu clefyd Alzheimer a dementia, o'i gymharu â'r rhai a oedd yn bwyta'r lleiaf.
O ystyried cymhlethdod fflafonoidau, edrychodd yr awduron ar effaith gwahanol fathau o fflafonoidau yn y diet. Fe wnaethant ddarganfod bod gan fwyta swm uwch o dri dosbarth o fflafonoidau (yn benodol fflafonolau, anthosyaninau, a pholymerau fflafonoid) risg is o glefyd Alzheimer a dementia. Cafodd fflafonolau ac anthosyaninau effaith debyg ar gyfer Alzheimer yn unig.
Roedd y bwydydd yr oeddent yn edrych arnynt yn cynnwys sudd oren, te, orennau, afalau, llus, gellyg a mefus. Roedd te, afalau a gellyg yn ffynonellau cyffredin o fflafonolau a pholymerau fflafonoid. Mae anthosyaninau i'w cael mewn aeron a gwin coch.
Fodd bynnag, gall llawer o newidynnau effeithio ar y mathau hyn o astudiaethau yn yr astudiaeth sampl. Mae'r rhain yn cynnwys ystod eang o ffactorau poblogaeth, a elwir yn “ddryswyr”, y mae'n rhaid rhoi cyfrif amdanynt, oherwydd gallant effeithio ar y canlyniadau yr adroddir arnynt. Gall dryswyr gynnwys unrhyw beth o statws cymdeithasol, rhyw, hil, pwysau a galwedigaeth.
Roedd yr astudiaeth yn cyfrif am sawl dryswyr gan gynnwys oedran, rhyw, lefel addysg, cymeriant egni, ysmygu, lefelau colesterol, gorbwysedd, geneteg a diabetes. Roeddent yn gallu dangos, waeth beth fo'r cyfyngderau hyn, fod bwyta diet sy'n llawn fflafonoidau dros eich oes yn fuddiol ar gyfer lleihau risg Alzheimer.
Er nad yw’r astudiaeth hon yn egluro pam mae fflafonoidau yn cael yr effaith fuddiol hon ar glefyd Alzheimer, mae’n amlwg bod cymeriant dietegol uchel, hirdymor ystod eang o fflafonoidau yn gysylltiedig â risgiau is o glefyd Alzheimer a dementia mewn oedolion. Fodd bynnag, nid yw’n honni bod fflafonoidau yn gwella Alzheimer, ac ni fydd bwyta fflafonoidau ar eu pennau eu hunain yn ei atal.
Mae tystiolaeth o’r astudiaeth hon yn dangos yn glir bod bwyta bwydydd sy’n llawn fflafonoidau dros eich oes yn gysylltiedig yn sylweddol â lleihau risg clefyd Alzheimer. Fodd bynnag, bydd eu bwyta hyd yn oed yn fwy buddiol ochr yn ochr â newidiadau eraill mewn ffordd o fyw, megis rhoi'r gorau i ysmygu, rheoli pwysau iach ac ymarfer corff.
